Các loại đèn sân khấu chuyên dụng trong tổ chức sự kiện

Đèn sân khấu không chỉ là một phần của các sự kiện tại Việt Nam mà còn là nguồn cảm hứng không ngừng cho sự sáng tạo và thành công của chúng. Từ các buổi biểu diễn nghệ thuật đến các sự kiện văn hóa, ánh sáng không chỉ là phần trang trí mà còn là yếu tố quyết định, tạo nên không gian, cảm xúc và tương tác giữa khán giả và sân khấu. Với sức mạnh của ánh sáng, các chương trình sự kiện trở nên sống động, ấn tượng và đậm chất chuyên nghiệp, góp phần không nhỏ vào sự thành công của mỗi sự kiện.

I. ĐÈN SÂN KHẤU LÀ GÌ?

Đèn sân khấu là các thiết bị chiếu sáng được thiết kế đặc biệt để sử dụng trong lĩnh vực biểu diễn nghệ thuật, như sân khấu, rạp hát, phòng hòa nhạc, hoặc trong các sự kiện trực tiếp. Chúng có chức năng tạo ra các hiệu ứng ánh sáng đa dạng để hỗ trợ diễn viên, ca sĩ, hoặc diễn giả, làm nổi bật các phần cảnh, tạo ra không gian và cảm xúc cho buổi biểu diễn.

Khái niệm đèn sân khấu không chỉ giới hạn ở việc cung cấp ánh sáng mà còn bao gồm các tính năng điều chỉnh như màu sắc, độ sáng, hướng chiếu, và hiệu ứng đặc biệt như chớp sáng, đổi màu, hay chiếu sáng đặc biệt. Điều này giúp tạo ra các không gian ánh sáng độc đáo, tương thích với yêu cầu cụ thể của mỗi buổi biểu diễn và mang lại trải nghiệm hấp dẫn cho khán giả.

Tính linh hoạt và đa dạng của đèn sân khấu cho phép các nhà sản xuất và người điều chỉnh ánh sáng tạo ra những hiệu ứng đặc biệt, từ cảm xúc đến không gian, từ ánh sáng nhẹ nhàng đến ánh sáng mạnh mẽ, tạo ra một phần không thể tách rời trong quá trình biểu diễn nghệ thuật và giải trí.

II. CÁC LOẠI ĐÈN THƯỜNG SỬ DỤNG TRONG SÂN KHẤU

Cũng giống như âm thanh sự kiện, hệ thống ánh sáng được chia thành nhiều loại với các chức năng khác nhau

1. Đèn follow

Loại đèn chiếu tập trung hướng nhìn, có ánh sáng cơ bản màu trắng xanh (có thể gắn filter để đổi màu), có chân đứng, thường dùng để chiếu vào tâm điểm trên sân khấu. Ví dụ: chiếu khi VIP di chuyển, giới thiệu VIP, chiếu vào logo trên sâu khấu, MC ra giới thiệu chương trình…

2. Đèn beam (moving head)

Là loại đèn moving head có ánh sáng tốt nhất hiện nay. Với những ưu điểm: cấu trúc nhỏ gọn, quay và đảo nhanh, hoạt động êm ái, hiệu ứng tia rất đẹp. Có nhiều hiệu ứng độc đáo (làm nhòa màu). Sử dụng bóng 200w Philips MSD Platinum 5R lamp, luồng tia mạnh và quét xa hơn 50m. Các chương trình ca nhạc đặc sắc thường dùng đèn này.

3. Đèn Spot Light (đầu di chuyển)

Là loại đèn có chức năng chiếu sáng tập trung vào 1 khu vực, tỏa ra luồng sáng mạnh vào vật thể, tạo điểm nhấn trên sân khấu. Đèn Spot Light hiện nay có 2 loại, là đèn moving head 3 trong 1, tức là ngoài các chức năng cơ bản của moving head, còn có thêm chức năng tạo luồng sáng tập trung, loại số 2 là đèn chuyên dụng chỉ có chức năng xoay và spot, chi phí giá thành sẽ đắt hơn nhưng luồng sáng sẽ mạnh mẽ hơn loại 3 trong 1.

4. Đèn Par nói chung ( Parabollic Aluminum Reflector)

Đây là loại cơ bản không thiếu tại các sân khấu, tạo ánh sáng nền. Cấu tạo rất đơn giản, gọn nhẹ, dễ di chuyển, là loại đèn thông dụng nhất hiện nay. Thường được gắn trên sào đèn ở mặt tiền sân khấu và đặt rải rác trên sân khấu để nhuộm cảnh trí.

Ngoài ra PAR phải có một phụ kiện cần thiết là giấy lọc màu (color filter). Đèn PAR nào cũng có một cái rãnh để gắn những tờ giấy màu này. Color filter làm bằng chất liệu chịu nhiệt cao, không cháy, nếu quá nhiệt chịu đựng, nó chỉ nhăn lại nhưng không phát ra ngọn lửa.

5. Đèn Parcan (par 64)

Loại đèn này loại cơ bản không thể thiếu trong các buổi hòa nhạc (concert), còn trong nhà hát kịch (theatre), các chương trình nghệ thuật. Nó tạo ánh sáng nền mượt mà, tạo ánh sáng mặt, có thể dùng dimmer để tạo ra những khoảng sáng, tối mờ ảo. Cấu tạo rất đơn giản, gọn nhẹ, dễ di chuyển, thay bóng dễ dàng, cho nên nó là loại đèn thông dụng nhất cho tới hiện nay.

6. Đèn PAR LED & MovingHead PAR LED

Đây là một dòng đèn tích hợp các công nghệ tiên tiến, đó là công nghệ LED với các ưu điểm của đèn LED như siêu tiết kiệm điện năng, độ sáng cao, gọn nhẹ thiết kế bắt mắt tiêu biểu như các đèn PAR LED 54 bóng 3W, sử dụng bóng LED Cree siêu sáng. Dòng đèn PAR LED thông thường được sử dụng cho việc chiếu sáng phông nền sân khấu hay một công trình kiến trúc nào đó. Hiện tại dòng đèn PAR LED có thêm một sản phẩm PAR LED có pin dự trữ dùng được tới 8 giờ liền.

7. Đèn Fresnel

Đèn Freshel là một trong những thiết bị đèn sân khấu, được thiết kế để tạo ra ánh sáng vàng trong một khu vực rộng. Đèn điều chỉnh được cường độ sáng, góc chiếu, ánh sáng từ đèn phát ra rất thật. Cho nên đèn Fresnel chuyên dùng trong phim trường, truyền hình để chiếu vào các diễn viên.

Với tính năng tạo ra ánh sáng vàng thật,  nên đèn Fresnel được ứng dụng không chỉ cho sân khấu mà còn cả ứng dụng trong công nghiệp. Đèn Fresnel có rất nhiều loại, phân loại theo công suất của đèn và mục đích sử dụng.Ví dụ như đèn Fresnel công suất từ 100w tới 3000w thường được dùng cho sân khấu còn công suất lớn hơn thì dùng trong công nghiệp.

8. Đèn profile

là một loại đèn chiếu sáng chủ đạo dùng tronG ánh sáng sân khấu. Đèn được thiết kế để ánh sáng chiếu được thật xa và được dùng để chiếu vào từng khu vực cụ thể của sân khấu, định hình luồng sáng để giảm ánh sáng tràn ra chỗ khác. Profile cho ánh sáng gom với góc chiếu hẹp 5, 10, 14, 19, 26, 36, 50 độ, nhằm chiếu sáng tập trung trong các điểm nhấn (đánh cụm) trong các vở diễn các loại hình nghệ thuật truyền thống (ca kịch, cải lương, tuồng chèo,… ) của sân khấu nhà hát, hoặc chiếu tập trung trong phòng quay phim / phim trường đài truyền hình chiếu sáng phát thanh viên để lấy được màu sắc chân thực nhất

9. Đèn Strobe Light

Tạo ra ánh sáng như đèn flash để chụp hình nhưng mạnh hơn rất nhiều. Trên sân khấu dùng trong những tiết mục có cao trào, chớp liên hồi, kết hợp với khói và lazer…

10. Đèn lazer

Đèn sử dụng các tia sáng mảnh, cực mạnh, nhiều màu sắc để tạo hiệu ứng sân khấu, dùng trong các chương trình nhạc trẻ, dùng kết hợp máy khói

11. Hệ thống điều khiển đèn sân khấu (lighting system)

Hệ thống điều khiển đèn trong sự kiện thường được các đơn vị tổ chức sự kiện hay dùng: hệ thống sunlite, hệ thống Grand MA, hệ thống bàn điều khiển tiger touch, hệ thống bàn điều khiển DTE, DMX, Kingkong 512…

IiI. CÁCH SỬ DỤNG ĐÈN SÂN KHẤU TRONG SỰ KIỆN

1. Bố trí và lắp đặt đèn sân khấu

Thông thường với mỗi sự kiện, event manager và event technical sẽ ngồi lại với nhau, để đưa ra phương án setup và layout để lắp đèn sân khấu.

Vị trí setup đèn được chia thành 3 khu vực:

+ Khu vực đèn thuận: đèn chiếu từ dưới khán phòng, khu vực FOH lên sân khấu, với công dụng làm sáng sân khấu, tạo bố cục để hút mắt khán giả vào những vật thể trên sân khấu. Đồng thời đèn thuận cũng có tác dụng làm sáng mặt người đứng trên sân khấu, đảm bảo cho việc lắp đặt đèn. Đèn ở khu vực này thường là COB, đèn parled, đèn daylight SVT 31x15W, đèn freshnel, đèn follow…

+ Khu vực đèn ngược: Đèn chiếu sáng từ khu vực sân khấu tới khu vực khán giả, với công dụng làm hiệu ứng đẹp mắt trên sân khấu, và tạo bối cảnh sân khấu, cảm xúc sân khấu theo ý đồ của đạo diễn. Đèn ở khu vực này thường là đèn parled, đèn moving head, moving beam, đèn spot light, đèn RGB strobe, đèn blinder, đèn katana…

+ Khu vực đèn ven sân khấu: Đèn được chiếu sáng từ 2 bên cánh của sân khấu. Đèn này cũng tương tự với đèn ngược, nhưng tạo ra chiều sâu cho sân khấu hiệu quả hơn, phân chia sân khấu thành 3 lớp chiều sâu là ở trong cùng, ở giữa và ở ngoài cùng, chúng cũng cung cấp thêm các hiệu quả ánh sáng chiếu vào các góc mặt của người trên sân khấu, nhằm lột tả tâm trạng của các diễn viên biểu diễn. Đèn ở khu vực này thường là đèn parled, đèn moving beam, đèn RGB strobe chiếm chủ đạo.

+ Ngoài ra, tùy theo bố trí của sân khấu và ý đồ của đạo diễn, các vị trí đèn còn được đặt ở các khu vực khác nhau không thuộc 3 khu vực này, như đặt bên cạnh màn hình LED, đặt đối diện với các cảnh trí khác ở trên sân khấu.

2. Một vài lưu ý khi sử dụng ánh sáng

Ánh sáng thuận luôn là ánh sáng quan trọng nhất, vì chúng quyết định độ sáng trên sân khấu, đặc biệt ảnh hưởng tới những người ở trên sân khấu. Việc ánh sáng mặt tốt, sẽ giúp các hoạt động liên quan như quay phim và chụp hình sẽ đưa ra các chất lượng tốt hơn.

Các màu sắc ánh sáng nên hạn chế sử dụng trên sân khấu: Ánh sáng xanh lá cây, ánh sáng đỏ, ánh sáng màu xanh dương

Các ánh sáng tạo ra hiệu ứng tốt nhất: ánh sáng trắng, ánh sáng vàng

Ở Việt Nam, để ánh sáng có thể ở mức tốt nhất, tạo ra các luồng sáng rõ rệt trên sân khấu, cần phối hợp cùng với máy thổi khói. Trong đó hiệu ứng tạo ánh sáng tốt nhất là máy khói haze

IV. CÁC YẾU TỐ ĐỂ ÁNH SÁNG SÂN KHẤU ĐẸP

Không gian

Không gian càng rộng, tia đèn sẽ càng tỏa ra, giúp ánh sáng phô diễn được với nhiều hình thức xoay khác nhau

Cấu hình đèn

Hiện nay, có rất nhiều cấu hình đèn trên thị trường, cùng là moving beam, nhưng sẽ có loại beam 230, loại beam 450, beam 480, có hãng SVT, DTE, Light Sky…Cần phải hiểu sự khác biệt, độ tỏa giữa các loại đèn để từ đó sử dụng sao cho phù hợp

Hệ thống phụ trợ

Với ánh sáng sự kiện tại Việt Nam, thường phải đi kèm theo một máy khói, việc có khói trên sân khấu sẽ giúp tia đèn tạo thành các tia, các luồng sáng rõ nét trên sân khấu, đặc biệt hiệu quả với các đèn ngược, hay còn gọi là đèn trang trí.

Kỹ thuật ánh sáng

Trong sự kiện, ánh sáng sẽ có 3 người chi phối chính, một là tổng đạo diễn, người nắm chắc nội dung và ý đồ dàn dựng của từng tiết mục, hai là thiết kế ánh sáng, người sẽ hiểu về mỹ thuật, và biết cách set cue, tạo cảnh để đưa ra các phương án về đèn đẹp và hiệu quả, ba là kỹ thuật điều chỉnh ánh sáng là người trực tiếp set cue, tạo cảnh, đồng thời cũng sẽ là người căn theo nhịp nhạc, đánh ánh sáng theo kịch bản.

IV. CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO VỀ ÁNH SÁNG SÂN KHẤU

Để làm tốt ánh sáng trong sự kiện, chúng ta sẽ cần đi tìm hiểu học hỏi ở nhiều quốc gia trên thế giới về tư duy đánh ánh sáng, đâu là ánh sáng dành cho người phát biểu, đâu là ánh sáng cho MC và đâu là ánh sáng cho văn nghệ.

Sau đây là 1 số chương trình nghệ thuật đánh ánh sáng lớn trên thế giới mà bạn có thể học hỏi được: DAGE lighting show 2018, Tomorrowland EDM music, ROBE lighting show Japanese, YaFeng lighting show chinese…